Zielone certyfikaty 2021. Czym są?
Zielone certyfikaty to rodzaj „nagrody” dla wytwórców energii z ekologicznych, odnawialnych źródeł. Można w uproszczeniu powiedzieć, że są odwrotnością certyfikatów emisyjnych, uprawniających podmioty do emisji określonej ilości substancji potencjalnie szkodliwych.
Obrót Zielonymi Certyfikatami, za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii, pozwala zwiększyć zyski z inwestycji w OZE poprzez sprzedaż praw majątkowych do nich podmiotom zobowiązanym ustawą do wykazania się odpowiednim odsetkiem zielonej energii w ogólnym bilansie.
Regulacje unijne dotyczące OZE
Zwiększenie wykorzystania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (OZE) było w 2003 r. jednym z punktów negocjacji członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Nasz kraj zobowiązał się osiągnąć poziom ich udziału w energetyce na poziomie 7,5% do roku 2010 (w 2003 r. było to niespełna 2%). W ciągu 7 lat konieczne było więc prawie 4-krotne zwiększenie mocy OZE, z 3 TWh do ok. 11,5 TWh.
Okazało się jednak, że największe oraz najbardziej energochłonne przedsiębiorstwa przede wszystkim były zainteresowane rozwijaniem energetyki węglowej. Konieczne było zatem stworzenie systemu zachęt, który skłoniłby prywatnych inwestorów do rozwijania nowych mocy ze źródeł odnawialnych.
Wzorując się na sprawdzonych w innych krajach rozwiązaniach, postanowiono wdrożyć tak zwanych system zielonych certyfikatów. Podobny mechanizm funkcjonuje między innymi w Wielkiej Brytanii, Szwecji, Belgii i Włoszech. Gwarantuje on producentom zbyt wytworzonej zielonej energii oraz zapewnia wsparcie finansowe nowych inwestycji ze środków unijnego Funduszu Spójności i Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Dofinansowanie w formie nieoprocentowanej pomocy zwrotnej (z możliwością umorzenia) obejmuje budowę nowych lub modernizację istniejących jednostek wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej wykorzystujących energię wiatru (powyżej 5 MWe), biomasę (powyżej 5 MWth/MWe), biogaz (powyżej 1 MWe), wodę (powyżej 5 MWe) oraz energię słoneczną (powyżej 2 MWe/Mwth).
Czym są zielone certyfikaty?
System zielonych certyfikatów zaczął w Polsce funkcjonować od 1 października 2005 r. w oparciu o znowelizowaną ustawę z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2021 r. poz. 716).
Terminem tym określa się ilościowy mechanizm wsparcia produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł (OZE). Jego ideą jest oddzielenie fizycznej energii pochodzącej z OZE od cechy potwierdzającej jej pochodzenie, która staje się samodzielnym nośnikiem wartości owej energii. Zielone certyfikaty to inaczej prawa majątkowe, powstające w rezultacie konwersji świadectwa pochodzenia energii ze źródeł wykorzystujących w procesie przetwarzania energię:
- Wiatrową,
- geotermalną,
- promieniowania słonecznego,
- fal,
- prądów i pływów morskich oraz spadku rzek,
- pozyskiwaną z biomasy.
Świadectwa pochodzenia energii w formie cyfrowej wydawane są przez Urząd Regulacji Energetyki (URE). Ich konwersja na zielone certyfikaty przeprowadzana jest automatycznie, każdorazowo po zarejestrowaniu w prowadzonym przez urząd Rejestrze Świadectw Pochodzenia. Jako przelicznik przyjęto 1 MWh, co oznacza, że za każdy zarejestrowany 1 MWh energii jego wytwórca otrzymuje jeden certyfikat. Zielone certyfikaty są instrumentami bezterminowymi, jednak na wniosek posiadacza mogą ulec umorzeniu.
System zielonych certyfikatów dla zwiększenia wykorzystania OZE ma duże znaczenie w kontekście ogólnoświatowego trendu odchodzenia od konwencjonalnej energetyki, bazującej na paliwach kopalnych i minimalizacji jej szkodliwych dla środowiska skutków.
Problem jest szczególnie uwidoczniony w Polsce, gdzie 51% energii pochodzi ze spalania węgla kamiennego, natomiast kolejne 30% ze spalania węgla brunatnego (dane PGE z sierpnia 2021 r.).
Dodatkowo konieczność ponoszenia przez Polskę od 1 stycznia 2013 r. opłat związanych z emisjami do atmosfery szkodliwych substancji powoduje, że rozwój proekologicznych rozwiązań w energetyce staje się coraz bardziej uzasadniony ekonomicznie.
Czytaj także: Ile kosztuje 1 kWh energii elektrycznej?
System obrotu zielonymi certyfikatami
Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedażą odbiorcom końcowym (przyłączonym do krajowej sieci elektroenergetycznej), są zobowiązane do uzyskania i przekazania do umorzenia odpowiedniej ilości certyfikatów albo do wniesienia w ich miejsce opłaty zastępczej.
System jest zdecydowanie korzystny dla wytwórców „zielonej energii” (np. farm wiatrowych, fotowoltaicznych). Oprócz sprzedaży wytworzonej energii dystrybutorom prądu po cenie gwarantowanej (na poziomie średniej ceny energii z roku poprzedniego) mogą oni czerpać przychody ze sprzedaży zielonych certyfikatów podmiotom zobowiązanym ustawowo do wykazania się odpowiednią ich liczbą – obecnie (2021 r.) jest to 19,5 % całości miksu energetycznego. System korzystny dla producentów OZE jest jednocześnie dużym obciążeniem dla ogólnokrajowych dystrybutorów energetycznych i energochłonnego przemysłu, co przekłada się na koszty ich funkcjonowania, między innymi wzrost cen prądu dla odbiorców końcowych.
Podmioty zobowiązane do posiadania zielonych certyfikatów mogą nabyć odpowiednią ich ilość po cenie rynkowej lub uiścić opłatę zastępczą za każdą MWh różnicy między ilością energii, wynikającą z obowiązku przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia energii z odnawialnych źródeł a ilością energii, wynikającą ze świadectw pochodzenia, które obowiązany podmiot przedstawił. Jest ona wnoszona na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Opłatę zastępczą za rok 2021 należy uiścić do 30 czerwca 2022 r. Niewywiązanie się z tego obowiązku może skutkować nałożeniem na przedsiębiorstwo kary finansowej w wysokości nawet 15% przychodu za rok poprzedni.
System zielonych certyfikatów podlega obrotowi rynkowemu za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii (TGE) i prowadzonego przez nią Rynku Praw Majątkowych. Kupno i sprzedaż prowadzone są bezpośrednio pomiędzy zarejestrowanymi członkami giełdy lub za pośrednictwem biur maklerskich uprawnionych do obrotu certyfikatami. Cena świadectw pochodzenia kształtowana jest na zasadach rynkowych – poprzez popyt i podaż.
Zgodnie z ustawą o Odnawialnych Źródłach Energii (art. 51 ust. 1-2) system zielonych certyfikatów (obowiązek ich umorzenia lub wniesienia opłaty zastępczej), obejmuje następujące podmioty:
- odbiorcy przemysłowi wpisani do wykazu opublikowanego przez Prezesa URE, którzy w roku kalendarzowym poprzedzającym rok realizacji zużyli nie mniej niż 100 GWh energii elektrycznej,
- przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem i/lub dystrybucją energii elektrycznej do odbiorców końcowych, którzy nie są odbiorcami przemysłowymi. Podobnie jak w przypadku zakładów przemysłowych obowiązuje limit 100 GWh,
- odbiorcy końcowi inni niż odbiorca przemysłowy, będący jednocześnie członkami Towarowej Giełdy Energii (TGE) lub członkami rynku organizowanego przez podmiot prowadzący w Polsce rynek regulowany,
- odbiorcy inni niż odbiorca przemysłowy, który w roku kalendarzowym poprzedzającym rok realizacji tego obowiązku zużył nie mniej niż 100 GWh energii elektrycznej.
Oprócz zielonych certyfikatów (produkcja energii elektrycznej z OZE) Rynek Praw Majątkowych obejmuje również certyfikaty niebieskie (energia elektryczna z biogazowni rolniczych), certyfikaty brązowe (produkcja biogazu rolniczego i wprowadzenie go do sieci dystrybucyjnej) oraz certyfikaty białe (przyznawane podmiotom prowadzącym inwestycje w technologie energooszczędne).
Przyszłość zielonych certyfikatów
Dynamiczny rozwój mocy wytwórczych OZE sprawia, że świadectwa pochodzenia energii pojawiają się na rynku w coraz większej ilości. Szacuje się, że obecna nadpodaż osiągnęła poziom rocznej produkcji energii elektrycznej w systemie zielonych certyfikatów.
Aby ustabilizować sytuację i zapewnić przewidywalność rynku Centrum Legislacyjne Rządu przedstawiło projekt rozporządzenia, planowanego do wdrożenia w 2022 r. Zakłada ono utrzymanie obowiązującego w 2021 r. poziomu 19,5% udziału energii ze źródeł odnawialnych dla wytwórców partycypujących w systemie świadectw pochodzenia.
„Na sytuację na rynku zielonych certyfikatów istotny wpływ ma nie tylko ich podaż, lecz także cena energii elektrycznej. W przypadku jej cen na rynku konkurencyjnym można zauważyć, że w roku 2020 trend wzrostowy został nieco zahamowany na skutek pandemii COVID-19 i związanego z nią spadku zużycia energii. Należy jednak przypuszczać, że z uwagi na czynniki zewnętrzne, zjawisko wzrostu cen sprzedaży energii elektrycznej będzie dalej postępować” – czytamy w ocenie skutków regulacji.
Jeszcze większe obniżenie obowiązkowego udziału OZE (do 17,5%) postulują m.in. Polska Grupa Energetyczna, Enea i Tauron. Firmy wskazują na ryzyko wzrostu cen certyfikatów nawet do 300 zł/MWh, co zmusiłoby je do znacznego podniesienia cen energii elektrycznej.
Polityka Energetyczna Polski do 2040 r.
We wrześniu 2020 r. rząd zaprezentował projekt Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040). Dokument opisuje szereg działań, które docelowo mają doprowadzić do poprawy efektywności energetycznej, zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację struktury wytwarzania energii elektrycznej, wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw oraz ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko naturalne.
PEP2040 zakłada między innymi zmniejszenie ogólnego udziału węgla w energetyce do maksymalnie 56% w 2030 r. oraz 28% w 2040 r. Dokument przewiduje również, że w 2030 r. udział OZE w końcowym zużyciu energii brutto wzrośnie do minimum 23%. Łączna moc wykorzystywanych źródeł fotowoltaicznych ma wzrosnąć do ok. 5-7 GW w 2030 r. i około 10-16 GW w 2040 r. Dla energetyki wiatrowej na lądzie będzie to ok. 8-10 GW, zaś morskiej ok. 6 GW w 2030 r. Do 2033 r. uruchomiony zostanie pierwszy polski blok elektrowni jądrowej o mocy 1-1,6 GW). Budowę pięciu kolejnych przewidziano do 2043 r.
Planowane innowacje w branży energetycznej mają objąć również:
- nowe technologie magazynowania energii,
- inteligentne systemy pomiarów i zarządzania energią,
- elektromobilność,
- paliwa alternatywne,
- technologie wodorowe.
Czytaj także: Dotacje na fotowoltaikę - przegląd programów
Masz pytania? Potrzebujesz więcej informacji? Skontaktuj się z nami
