Jak serwisować pompę ciepła solanka-woda?
Serwis pompy ciepła to zadanie dla fachowca, ale to właściciel domu, w którym jest zamontowana, powinien pamiętać o jego przeprowadzeniu zgodnie z wytycznymi producenta urządzenia. Jak często trzeba to robić? Jak pompy ciepła serwisuje się w praktyce?
Z artykułu dowiesz się:
- dlaczego warto zlecać regularny serwis pompy ciepła
- jakie czynności obejmuje przegląd pomp ciepła
- czy dla dolnego źródła gruntowej pompy ciepła serwis jest niezbędny
- jakie uprawnienia powinien mieć serwisant pomp ciepła
- ile kosztuje serwis pomp ciepła
Pompy ciepła solanka-woda to zaawansowane technologicznie urządzenia grzewcze, które pozyskują energię cieplną zakumulowaną w gruncie, a następnie przekazują ją do instalacji grzewczej budynku. Charakteryzują się wysoką efektywnością, dzięki temu, że w gruncie utrzymują się stabilne warunki temperaturowe, niezależnie od pory roku. Zapewniają niskie koszty ogrzewania, wykorzystując przede wszystkim darmową energię odnawialną, choć potrzebują do tego też energii elektrycznej (do napędu sprężarki).
Od nowoczesnego źródła ciepła, takiego jak pompa ciepła, oczekuje się przede wszystkim zapewnienia komfortu cieplnego i ekonomicznej pracy, a także minimalnego angażowania użytkowników w jego obsługę. Bezawaryjne działanie przez wiele lat jest możliwe pod warunkiem zaprojektowania i montażu instalacji grzewczej z pompą gruntową dokładnie według wytycznych producenta konkretnego urządzenia, a także zasadami wiedzy technicznej i sztuki budowlanej. Bardzo ważne jest pierwsze uruchomienie źródła ciepła i całego systemu grzewczego, bo sprawdza się wówczas poprawność montażu i parametry systemu (szczelność, ciśnienie itd. ), ustawia krzywą grzania. W najnowocześniejszych modelach pomp dostępna jest funkcja autoadaptacji. Wówczas system po pewnym czasie dopasowuje swoją pracę do charakterystyki cieplnej budynku i bardzo szybko reaguje na zmieniające się warunki zewnętrzne i ustawienia użytkownika.
Po rozruchu i wyregulowaniu pompy ciepła przez instalatora użytkownikom pozostaje ustawianie temperatury w pomieszczeniach, ale w tym celu nie muszą bywać w kotłowni, bo coraz częściej robi się to z poziomu aplikacji na smartfonie.
Dlaczego warto zlecać regularny serwis pompy ciepła?
Ogrzewanie z pompą ciepła pracuje automatycznie i jest bezobsługowe. Jednak nawet wtedy, gdy działa bez zarzutu, konieczne są regularne przeglądy całego systemu grzewczego i zamontowanego w nim źródła ciepła, podobnie jak w przypadku wielu innych urządzeń mechanicznych. Dzięki temu można na wczesnym etapie wykryć ewentualne usterki i nieprawidłowości. Wtedy naprawa pomp ciepła lub innych elementów instalacji może być zlecona natychmiastowo, zanim dojdzie do awarii całego systemu, uszkodzenia urządzenia i konieczności jego wymiany, co wiąże się z wysokimi kosztami.
Wielu producentów serwis pompy ciepła traktuje jak warunek niezbędny do udzielenia gwarancji. Zarówno pierwsze uruchomienie urządzenia, jak i kolejne przeglądy muszą odbywać się zgodnie z wytycznymi zawartymi w instrukcji montażu i serwisu konkretnego modelu pompy ciepła. Producent określa też wymaganą częstotliwość przeglądów. Zwykle wskazane jest, aby przeprowadzać je raz w roku, choć niekiedy dopuszcza się wykonywanie ich rzadziej, na przykład co dwa lata. Pompy ciepła pracują bowiem w stabilnych warunkach temperaturowych, co korzystnie wpływa na ich żywotność. Długość gwarancji może wynosić od dwóch do 5 lat, niekiedy dłuższa, bo nawet 10-letnia gwarancja udzielana jest na sprężarkę pompy ciepła. Jednak, by zapewnić optymalną i bezpieczną pracę systemu, przeglądy warto przeprowadzać również po jej zakończeniu, przez cały okres użytkowania pompy ciepła.
Jakie czynności obejmuje serwis pomp ciepła?
Serwis pomp ciepła robi się zgodnie z wytycznymi producenta, przestrzegając określonych procedur, które zależą między innymi od rodzaju urządzenia, a także jej mocy. Podczas przeglądu powinno się wykonać oględziny pompy ciepła i przejrzeć informacje zgromadzone przez automatykę, która steruje jej pracą. Układy automatyki nie tylko dopasowują parametry zasilania instalacji grzewczej do zmieniających się warunków otoczenia i potrzeb użytkowników, a także monitorują pracę systemu i sygnalizują nieprawidłowości. Dlatego podczas serwisu powinno się w pierwszej kolejności przejrzeć katalog błędów, zapisane alarmy, a także ustawienia sterownika, parametry pracy, w tym różnice temperatur na dolnym źródle oraz systemie grzewczym. Warto też odczytać informacje dotyczące sprężarki: czas pracy w ciągu roku, długość pracy między cyklami, pobór energii elektrycznej.
Kolejnym etapem jest sprawdzenie najważniejszych podzespołów pompy ciepła. Dotyczy to przede wszystkim sprężarki, bo to ona jest najbardziej narażona na zużycie, niezależnie, czy jest to sprężarka on-off rotacyjna (włącz-wyłącz), czy inwerterowa dopasowująca się do potrzeb (pracująca ze zmienną prędkością obrotową). Sprawdza się między innymi głośność jej pracy. Powinno się też skontrolować działanie zabezpieczeń, ocenić stan techniczny grzałki elektrycznej, pomp obiegowych, zaworów przełączających. Gruntowe pompy ciepła należą do grupy urządzeń, w których układ chłodniczy jest hermetycznie zamknięty, czyli połączenie obiegu chłodniczego zostało wykonane w fabryce, w odróżnieniu od urządzeń split, w których wykonuje się je na miejscu montażu, a w związku z tym istnieje większe niebezpieczeństwo pojawienia się nieszczelności. Podczas przeglądu, po zdjęciu obudowy dokładnie ogląda się elementy pompy ciepła i ocenia szczelność obiegu chłodniczego. Niepokojącym objawem może być pojawienie się plam oleju na przewodach lub płycie sprężarki, które będą świadczyły o nieszczelnościach w układzie.
Gdy pompa ciepła jest zintegrowana z zasobnikiem ciepłej wody użytkowej, sprawdza się stan zamontowanych w nim anod ochronnych, których zadaniem jest zapobieganie korozji. Z czasem się zużywają i wymagają wymiany. Częstotliwość wymian jest uzależniona między innymi od zużycia wody i jej jakości, a przede wszystkim twardości. Anody magnezowe należy wymieniać nie rzadziej niż raz na 12-18 miesięcy, a anody tytanowe powinny służyć przez wiele lat bez konieczności wymiany. Gdy zajdzie taka potrzeba, opróżnia się zbiornik z wody. Przy okazji można też pozbyć się kamienia kotłowego, który wytrąca się podczas podgrzewania wody. Pompa ciepła jest elementem instalacji grzewczej budynku, dlatego też w ramach serwisu pompy ciepła powinno się też przeprowadzić kontrolę całego systemu grzewczego. Sprawdza się szczelność i ciśnienie w instalacji grzewczej, działanie zaworów bezpieczeństwa, przeponowych naczyń wzbiorczych, pomp obiegowych, stan filtrów wody grzewczej (usuwa zabrudzenia), a także zawory mieszające, jeśli takie są, wskazania manometrów itd. Warto też obejrzeć zewnętrzny czujnik temperatury, a także stan techniczny instalacji elektrycznej. Sprawdza się prawidłowość napięcia, ogląda się kable pod kątem uszkodzeń mechanicznych i w razie potrzeby wymienia na nowe, a także dokręca połączenia śrubowe kabli, jeśli jest taka potrzeba. Warto również przyjrzeć się izolacji, którą powinny być zabezpieczone przewody zasilania i powrotu czynnika roboczego doprowadzone do pompy ciepła. Ich zadaniem jest zapewnienie szczelności dyfuzyjnej i nie mogą być uszkodzone.
Czy dla dolnego źródła gruntowej pompy ciepła serwis jest niezbędny?
W przypadku gruntowej pompy ciepła serwis obejmuje nie tylko ocenę stanu technicznego samej pompy i instalacji grzewczej, które znajdują się w budynku, ale także dolnego źródła ciepła. Może mieć ono postać pionowych sond lub poziomych kolektorów. Tworzą je ułożone w ziemi przewody polietylenowe, wypełnione niezamarzającym czynnikiem roboczym (zwykle wodnym roztworem glikolu, zwanym potocznie solanką). Czynnik roboczy krąży w obiegu zamkniętym. Zasilenie i powrót przewodów podłącza się do rozdzielacza, który może być zlokalizowany w pomieszczeniu technicznym, piwnicy lub w specjalnej studzience zlokalizowanej na zewnątrz. Trzeba pozostawić do niego dostęp. Cała reszta elementów dolnego źródła ciepła jest w praktyce niedostępna po zakończeniu prac montażowych i porządkowych na działce. Dobrze zaprojektowane i wykonane źródło ciepła powinno funkcjonować przez wiele sezonów grzewczych bez komplikacji. Zawsze jednak w czasie eksploatacji mogą pojawić się nieprawidłowości. W pierwszych miesiącach działania pompy ciepła mogą wynikać z zabrudzenia filtra, nieprecyzyjnego ustawienia przepływu czynnika roboczego, braku zrównoważenia przepływu w układzie, czy też zapowietrzenia obiegów. Z kolei z biegiem czasu mogą pojawić się inne usterki, na przykład nieszczelności. Dlatego podczas przeglądu powinno się sprawdzić poziom i ciśnienie w obiegu czynnika roboczego. Gdy te wartości spadną poniżej zalecanych, układ trzeba uzupełnić i skontrolować ponownie w niedługim czasie.
W ramach serwisu dolnego źródła ciepła powinno się sprawdzić ciśnienie w naczyniu wzbiorczym i zawór bezpieczeństwa, którymi zabezpieczone są obiegi solanki. Zwraca się przy tym uwagę na stan przepony i uszczelek, które mimo tego, że powinny być odporne na działanie czynnika roboczego, mogły się po pewnym czasie zużyć. Sprawdza się też filtry i w razie zanieczyszczenia wymienia. Niezwykle ważne jest, aby po każdym uzupełnieniu czynnika roboczego, wymianie filtrów, bardzo dokładnie odpowietrzyć obieg dolnego źródła ciepła.
Kontroli powinien podlega również sam czynnik roboczy, bo z biegiem czasu może tracić swoje właściwości energetyczne. Co kilka lat warto więc sprawdzać jego jakość. Przede wszystkim jego stan można sprawdzić organoleptycznie. Ocenić, czy pojawiają się zanieczyszczenia, osady, zmienił się jego kolor. Powinno też zmierzyć podstawowe parametry, takie jak pH i temperaturę krzepnięcia. Jeśli zajdzie taka potrzeba, wymienia się go, jednak zwykle robi się to bardzo rzadko. Najlepiej powierzyć to specjaliście, który dobierze odpowiednie parametry czynnika roboczego. Każdy obieg dolnego źródła ciepła powinien na zasileniu i powrocie posiadać możliwość odcięcia w celu napełnienia lub spuszczenia czynnika roboczego. W dolnych źródłach ciepła stosuje się glikole etylenowe (o dobrych właściwościach, ale silnie toksyczne), albo bardziej polecane propylenowe, bo nieszkodliwe dla środowiska. Z uwagi na silnie korozyjne właściwości muszą tworzyć z wodą roztwór o odpowiednich proporcjach, dodaje się też do nich inhibitory korozji. Najlepiej stosować gotowe roztwory glikolu, ale jest też możliwość przygotowania ich z koncentratu, wymaga to jednak odpowiedniego zmieszania przed uzupełnieniem dolnego źródła i precyzyjnego dawkowania, aby uzyskać odpowiednie stężenie (zwykle 30-35%). Nie bez znaczenia jest też jakość wody potrzebnej do przygotowania roztworu. Najlepiej, gdy jest zdemineralizowana.
Jakie uprawnienia powinien mieć serwisant pomp ciepła?
Ważne, by serwisant pompy ciepła był przeszkolony przez producenta danego urządzenia i miał autoryzację na przeprowadzanie przeglądów konkretnego rodzaju pomp ciepła. Często renomowani producenci udostępniają listę autoryzowanych serwisów swoich urządzeń. Dobrą praktyką jest opieka serwisowa instalatora, który montował daną instalację. Dzięki temu mamy pewność, że dokładnie wie, co się w niej znajduje. Jednak nie każdy instalator ma wystarczające do tego kompetencje.
Jeśli pompa ciepła nie podlega uchwale F-gazowej, instalator nie musi mieć uprawnień f-gazowych. Inaczej jest w przypadku urządzeń podlegających ustawie F-gazowej. Należą do nich urządzenia zawierające czynnik chłodniczy z grupy gazów fluorowanych o wysokim współczynniku GWP (Global Warming Potential) wyrażonym w tonach ekwiwalentu CO2. Choć dotyczy to przede wszystkim pomp ciepła typu split (zaliczanych do urządzeń niehermetycznie zamkniętych), to również niektóre pompy ciepła z grupy hermetycznie zamkniętych (a wśród nich są niektóre pompy solanka-woda) mogą mu podlegać, jeśli zawierają czynnik chłodniczy w ilości co najmniej 10 ton ekwiwalentu CO2. Wówczas objęte są obowiązkiem regularnych przeglądów wynikającym z ustawy F-gazowej. Podczas pierwszego uruchomienia pompy ciepła użytkownik powinien zostać poinformowany o obowiązku rejestracja takiego urządzenia w Centralnym Rejestrze Operatorów. Częstotliwość kontroli szczelności układu w kolejnych latach zależy między innymi od modelu pompy ciepła i zastosowanego w niej czynnika chłodniczego, a także jego ilości. Kontrole szczelności przeprowadza fachowiec z uprawnieniami F-gazowymi i odnotowuje to w karcie urządzenia. Warto wspomnieć, że wymaganiom ustawy F-gazowej nie podlegają pompy ciepła zawierające czynnik chłodniczy zaliczany do ekologicznych, takich jak propan (R290) lub dwutlenek węgla (R44).
Ile kosztuje serwis pomp ciepła?
Decydując się na konkretny model pompy ciepła, warto uzyskać informacje o wymaganych przeglądach. Z kolei wybierając firmę instalacyjną, która ją zamontuje, warto dowiedzieć się, jaką bazą serwisową dysponuje, a także na jakie wydatki trzeba być przygotowanym, zlecając serwis pomp ciepła. Zwykle są to dodatkowe koszty, które trzeba ponosić nawet w czasie obowiązywania gwarancji. Roczny koszt serwisu pompy ciepła może wynosić od 400 do nawet 1000 zł. Niektórzy instalatorzy oferują darmowy pierwszy przegląd gwarancyjny w przypadku instalacji, które sami zamontowali. Koszty przeglądu wzrosną, jeśli trzeba wymienić elementy układu lub wykonać dodatkowe czynności. Na przykład 200-300 złotych należy wydać na napełnianie pompy czynnikiem. Cena wymiany sprężarki to klika tysięcy złotych. Bardzo często do kosztów samego przeglądu i części zamiennych dolicza się dodatkowo koszty dojazdu serwisanta, tym większe, im ma do pokonania większą odległość.
Warto pamiętać, że przegląd musi być odnotowany w książce serwisowej. Coraz częściej z formy papierowej przechodzi się na elektroniczną. Dzięki temu zarówno użytkownik, jak i serwisant mogą mieć wygodny wgląd w historię urządzenia i dokonywanych czynności serwisowych oraz konserwacyjnych. Nowoczesne pompy ciepła wyposażone są w systemy autodiagnostyczne, wówczas informacje o błędach pojawiają się w panelu sterowania. Kody błędów pozwalają zidentyfikować problem i szybciej go rozwiązać. Zdalne nadzorowanie pompy ciepła może odbywać się też przez intuicyjną aplikację, którą oferują niektórzy producenci pomp ciepła. Może też być dostępny portal zdalnego wsparcia producenta, za pomocą którego mamy stały kontakt z serwisem. W tym celu pompa musi być wyposażona w moduł internetowy, za pomocą którego będzie się łączyć z internetem. Aplikacja pozwala monitorować pracę pompy ciepła w czasie rzeczywistym. Informacja o błędach dociera natychmiast do użytkowników, ale również serwisanta. Może on monitorować pracę pompy bez konieczności angażowania użytkownika.
