Podłączenie pompy ciepła: jakich formalności wymaga instalacja? sprawdź potrzebne dokumenty

Pompa ciepła – instalacja w świetle przepisów

W obliczu obowiązujących obecnie przepisów prawa budowlanego energooszczędne budynki coraz częściej zasilane są pompami ciepła. Instalacja pompy ciepła wymaga posiadania odpowiednich dokumentów potwierdzających ich zgodność z przepisami. W niektórych przypadkach konieczne jest uzyskanie odpowiednich pozwoleń. Kluczowe jest też przygotowanie projektu systemu i prowadzenie dokumentacji technicznej.

Montaż pompy ciepła podlega przepisom prawa polskiego. Zastosowanie znajdują przede wszystkim przepisy planu zagospodarowania przestrzennego oraz ustawy o planowaniu. Pod uwagę wziąć należy również prawo budowlane, prawo wodne oraz prawa geologiczne i górnicze.

Ścisłe przestrzeganie wymogów formalnych jest nie tylko kwestią legalności użytkowania systemu –  zapewnia również bezpieczeństwo i skuteczność działania instalacji pompy ciepła.

Instalacja pompy ciepła – czy potrzebne pozwolenie lub zgłoszenie?

Zgodnie z art. 29 ust 4. pkt 3 pkt c ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 2351) instalacja pompy ciepła o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę oraz zgłoszenia organowi administracji architektoniczno-budowlanej (staroście lub prezydentowi miasta na prawach powiatu). 

To oznacza, że kiedy planowana jest instalacja pompy ciepła o mocy większej niż 50 kW, to na realizację takiego przedsięwzięcia wymagane będzie uzyskanie pozwolenia na budowę. Powyższy przepis dotyczy wszystkich rodzajów pomp ciepła – powietrznych, wodnych i gruntowych.

Jednocześnie istnieją sytuacje, gdzie powyższa zasada może nie mieć zastosowania. Przede wszystkim, konieczność uzyskania pozwolenia na budowę może wynikać z montażu pompy ciepła w budynku objętym ochroną zabytkową. Chodzi w tym przypadku o prace prowadzone:

• przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków – wymóg decyzji o pozwoleniu na budowę,

• na obszarze wpisanym do rejestru zabytków – wymóg dokonania zgłoszenia.

W powyższym przypadku do wniosku o decyzję o pozwoleniu na budowę albo zgłoszenia należy załączyć stosowne pozwolenie właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków wydane na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Podobnie rzecz ma się w sytuacji, kiedy planowana jest instalacja pompy ciepła na obszarze objętym programem Natura 2000. Zgodnie z obowiązującym prawem niezbędne jest wtedy przeprowadzenie oceny oddziaływania inwestycji na środowisko. Pozwolenie na budowę udzielane jest jedynie pod warunkiem, że w ocenie specjalistów instalacja nie zagraża naturalnemu otoczeniu.

Montaż pompy ciepła a rodzaj urządzenia – pompy powietrzne, wodne i gruntowe

Istnieją różne rodzaje pomp ciepła, takie jak powietrzne, wodne i gruntowe, które mogą być dostosowane do konkretnych warunków instalacyjnych.

Pompy ciepła to urządzenia wykorzystujące energię z otoczenia (powietrza, wody lub gleby) do przekształcania jej w energię cieplną, która może być wykorzystana do ogrzewania pomieszczeń lub przygotowywania ciepłej wody użytkowej. 

Te zyskujące na popularności systemy działają na zasadzie odwróconego procesu chłodzenia, pobierając ciepło z jednego źródła i przekazując je do drugiego poprzez zastosowanie sprężarki i układu chłodniczego. 

Pompy ciepła mogą być stosowane zarówno do ogrzewania budynków mieszkalnych, jak i przemysłowych, a także do ich chłodzenia w okresie letnim. Zastosowanie pomp ciepła przyczynia się do redukcji emisji dwutlenku węgla oraz obniżenia kosztów eksploatacji dzięki wykorzystaniu energii odnawialnej. 

Wymóg posiadania odpowiednich zezwoleń zależy od typu pompy ciepła, jej mocy, głębokości instalacji wymiennika ciepła lub studni, a także lokalizacji planowanego przedsięwzięcia.

Podczas podłączenia pompy ciepła należy prowadzić dokumentację techniczną oraz sporządzać protokoły dotyczące testów i uruchomienia systemu. Te dokumenty mogą służyć jako dowód zgodności systemu z wymaganiami producenta.

1. Powietrzna pompa ciepła

Powietrzne pompy ciepła są najpopularniejsze spośród tego rodzaju urządzeń, a jednocześnie najmniej skomplikowane pod względem prawnym. O ile inwestycja nie jest prowadzona na obszarze objętym nadzorem konserwatorskim lub na obszarze Natura 2000 ani też moc urządzenia nie przekracza 50 kW, nie wymaga dopełnienia żadnych formalności. 

2. Wodna pompa ciepła

Więcej obowiązków natury prawnej rodzi budowa pompy ciepła typu wodnego, co wynika z konieczności wykonania studni służącej do ujmowania wód podziemnych w charakterze dolnego źródła. W tym przypadku zastosowanie znajdują przepisy prawa wodnego oraz praw geologicznego i górniczego. O ile niezbędny jest odwiert studni o głębokości przekraczającej 30 metrów, konieczne będzie uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego na instalację pompy wodnej (dokument wydawany przez starostę). Do wniosku należy dołączyć między innymi operat wodnoprawny – dokumentację techniczną montowanego urządzenia. 

Powyższe przepisy nie mają zastosowania, jeśli inwestor planuje realizację pompy ciepła jedynie w celu zaspokajania zapotrzebowania gospodarstwa na wodę. Pozwolenie wodnoprawne nie jest wymagane, jeżeli właściciel budynku planuje pobierać do 5 m3 wody na dobę z ujęcia płytszego niż 30 m.

3. Gruntowa pompa ciepła

Podłączenie pompy ciepła typu gruntowego wymaga wykonania specjalnych odwiertów w glebie – wymienniki pionowe lub wykopów – wymienniki poziome, w których umieszczane są specjalne sondy gruntowe (kolektory). Ile odwiertów do pompy ciepła potrzeba? W przypadku małych pomp ciepła zwykle wystarczające są dwa odwierty, z kolei przy większych pompach ciepła – cztery lub więcej. Na niewielkich działkach zastosowanie znajdują odwierty pionowe – odległość między nimi powinna wynosić minimum 6-8 metrów, co oznacza konieczność starannego rozmieszczenia sond. Alternatywą są nieco tańsze w montażu kolektory poziome, które wymagają dużo większej przestrzeni. Montuje się je na głębokości zaledwie 1,5-2,0 metra. Natomiast tak płytki wykop powoduje, że w wymiennikach poziomych nadal występuje pewna zmienność temperatury dolnego źródła.

Montaż gruntowej pompy ciepła podlega regulacjom prawa geologicznego i górniczego. Zasadniczym kryterium jest w przypadku tego typu urządzenia rodzaj zastosowanego w nim kolektora – pionowego lub poziomego. Instalacja kolektora poziomego na własnym gruncie nie jest zobowiązana przepisami prawnymi, w związku z czym właściciel ma możliwość samowolnego przeprowadzenia prac. Przy kolektorze pionowym z kolei istnieje wymóg przedstawienia projektu staroście. Jeśli do 30 dni nie wyrazi on żadnego sprzeciwu wobec przedłożonej dokumentacji, inwestor ma pełne prawo do rozpoczęcia prac. 

Co kluczowe, prace polegające na wykonaniu odwiertu mogą być przeprowadzone jedynie przez wykwalifikowanych specjalistów. Dodatkowo, jeśli głębokość odwiertów ma przekroczyć 100 m bądź też będzie mieścić się w zakresie 30-100 m na obszarze górniczym, konieczne będzie sporządzenie planu ruchu zakładu górniczego. Musi on zostać zatwierdzony przez okręgowy urząd górniczy. 

W okresie do 6 miesięcy od ukończenia prac geologicznych trzeba również dostarczyć dokumentację prac geologicznych wykonanych w celu wykorzystania ciepła ziemi do danego organu administracji geologicznej. Przy pracach prowadzonych na głębokości, która nie przekracza 30 metrów, pozwolenia nie są konieczne, co oznacza, że można od razu przystąpić do realizacji. Natomiast tak płytkie odwierty nie zapewniają odpowiedniej stabilności dolnego źródła.

Podłączenie pompy ciepła – niezbędny projekt systemu

Pierwszym krokiem przed podłączeniem pompy ciepła jest przygotowanie projektu systemu. Chociaż w części przypadków jego sporządzenie nie jest konieczne, to dokument ten jest obowiązkowy przy montażu pomp ciepła wymagających wykopów na głębokości poniżej 30 metrów lub gdy wykopy prowadzone są na terenie zabytkowym, lub objętym programem ochrony środowiska. W ich przypadku projekt stanowi kluczowy element wniosku o pozwolenie na prace ziemne. Projekt ten powinien być wykonany przez specjalistę z doświadczeniem w instalacjach pomp ciepła. 

Do przygotowania projektu instalacji z pompą ciepłą uprawnione są osoby posiadające:

• uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1202 z późn. zm.) lub

• certyfikat wystawiony przez Prezesa Urzędu Dozoru Technicznego w zakresie pomp ciepła.

Projekt pompy ciepła powinien zawierać informacje dotyczące takich kwestii, jak parametry techniczne pompy, układ instalacji, planowane miejsce montażu czy rodzaj gruntu (w przypadku gruntowej pompy ciepła).

Przygotowanie projektu instalacji pompy ciepła opiera się na przeprowadzonym wcześniej audycie energetycznym, w trakcie którego wyliczane jest projektowe obciążenie cieplne budynku oraz jego sezonowe zapotrzebowanie na ciepło. Jest to niezbędne do zbudowania efektywnego systemu, który pozwoli na ogrzanie budynku bez dodatkowych kosztów niezależnie od temperatur (np. ekstremalne mrozy). 

W tym kontekście projekt systemu pompy ciepła pełni kluczową rolę w procesie instalacji, zapewniając kompleksowe zaplanowanie i przygotowanie systemu zgodnie z indywidualnymi potrzebami inwestora. Umożliwia optymalne wykorzystanie tego ekologicznego rozwiązania grzewczego, zwiększając jego wydajność i trwałość oraz zapewniając oszczędność energetyczną

Po budowie pompy ciepła – pozwolenie na użytkowanie

Po zakończeniu instalacji pompy ciepła konieczne jest uzyskanie pozwolenia na użytkowanie (rejestracja pompy ciepła). Jest to dokument potwierdzający, że instalacja została wykonana zgodnie z przepisami i jest bezpieczna w użytkowaniu. Czas na zgłoszenie wynosi 15 dni. Pozwolenie na użytkowanie pompy ciepła dokonuje się poprzez jej zarejestrowanie w Centralnym Rejestrze Operatorów oraz założenie pompie karty urządzenia. Bez tego pozwolenia korzystanie z instalacji będzie nielegalne. Obowiązkowej rejestracji w CRO podlegają pompy ciepła, które zawierają fluorowany gaz cieplarniany (F-gaz) w ilości odpowiadającej ekwiwalentowi: 5 ton lub więcej CO₂ dla urządzeń niehermetycznie zamkniętych (typu split) 10 ton lub więcej CO₂ dla urządzeń hermetycznie zamkniętych (typu monoblock, gruntowe).

Dlaczego mimo formalności warto zainstalować pompę ciepła? 

Instalacja systemu grzewczego z wykorzystaniem pompy ciepła może wydawać się dość złożona, ale tak naprawdę większość kwestii formalnych załatwia firma wiertnicza. Niemniej jednak, korzyści płynące z tego rozwiązania są warte poświęconego wysiłku. Pompy ciepła są ekologicznym rozwiązaniem, wykorzystującym energię z odnawialnych źródeł, takich jak powietrze, grunty czy wody. Stanowią rozwiązanie przyjazne dla środowiska – redukują emisję szkodliwych gazów cieplarnianych oraz korzystają z odnawialnych źródeł energii. Ich zrównoważona zasada działania naturalnie prowadzi do realnych oszczędności. 

Choć koszty początkowe mogą być wyższe niż w przypadku tradycyjnych systemów grzewczych, pompy ciepła zapewniają znaczące oszczędności w dłuższej perspektywie eksploatacji dzięki efektywności energetycznej. Pojedyncze urządzenie może zapewnić budynkowi nie tylko ogrzewanie, ale także chłodzenie oraz ciepłą wodę użytkową. Wszechstronność pomp ciepła sprawia, że są atrakcyjną opcją dla różnych typów budynków.