Opłata mocowa. Czym jest i ile wynosi?

Opłata mocowa jest dodatkową, comiesięczną opłatą doliczaną do opłaty taryfowej za dystrybucję i przesył energii. Wprowadzona w 2021 roku, przyczyniła się do wzrostu rachunków za prąd, wpływając zarówno na gospodarstwa domowe, jak i przedsiębiorstwa.

Zgodnie z treścią przyjętej w 2017 roku ustawy dotyczącej rynku mocy (tzw. ustawa mocowa), pieniądze pozyskane z opłaty mocowej mają być przeznaczone na utrzymanie rezerw energii przez elektrownie węglowe. Program wspierania dostawców mocy przewidziano aż do 2047 r.

Opłata mocowa, czyli opłata do rachunków za energię elektryczną, obowiązuje od kilku lat. Pierwotnie ustawa o rynku mocy z 2017 roku zakładała pojawienie się nowej pozycji na fakturach za prąd już 1 października 2020 roku. Termin ten przesunięto jednak na 1 stycznia 2021 roku.

W okresach, w których zużycie prądu jest najwyższe, elektrownie mogą borykać się z problemem nadążenia za potrzebami odbiorców na energię elektryczną. To rodzi konieczność utrzymywania elastycznych rezerw, które mogą być wykorzystywane w czasach podwyższonego zapotrzebowania na prąd. Magazynowanie energii jest dla elektrowni kosztowne - wydatki z tym związane znajdują więc odzwierciedlenie w wyższych rachunkach za prąd, a dokładnie we wprowadzonej w 2021 r. opłacie mocowej.

Rynek mocy i związana z nim opłata mocowa, którą obciążeni są odbiorcy energii elektrycznej, mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez stałe dostawy prądu, stabilność cen energii i ograniczenie niedoborów wytwórczych, w tym tzw. blackoutu energetycznego.

Środki pozyskane z opłaty mocowej, które szacuje się na około 5,4 mld złotych rocznie, mają być przeznaczane na inwestycje w polską energetykę i unowocześnienie polskich elektrowni.

Zgodnie z przepisami opłatą mocową objęte zostały zarówno gospodarstwa domowe, jak i firmy. 

Zgodnie z ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy, stawki opłaty mocowej ustalane są odrębnie w odniesieniu do dwóch grup odbiorców końcowych energii.

Z punktu widzenia odbiorców energii elektrycznej kluczowe jest to, ile wynosi opłata mocowa oraz jaki wpływ jej pojawienie się ma na ceny prądu. Warto wiedzieć, że wysokość dodatkowej opłaty uzależniona jest od różnych czynników, takich jak prognozy zapotrzebowania na prąd w danym roku czy zużycie energii w godzinach szczytowego poboru.

Stawki opłaty mocowej ustala się odrębnie dla poszczególnych odbiorców:

• Gospodarstwa domowe objęte są stawką miesięczną, zależną od rocznego zużycia energii elektrycznej:

  • Zużycie do 500 kWh: 2,37 zł miesięcznie

  • Zużycie od 500 kWh do 1200 kWh: 5,68 zł miesięcznie

  • Zużycie od 1200 kWh do 2800 kWh: 9,46 zł miesięcznie

  • Zużycie powyżej 2800 kWh: 13,25 zł miesięcznie

• Pozostali odbiorcy, w tym przedsiębiorcy, objęci są stawką stosowaną do wolumenu energii elektrycznej pobranej z sieci w wybranych godzinach doby, wynoszącą około 0,0762 zł za każdą kWh zużytej energii w tych godzinach.

Co przy tym ważne, wysokość opłaty mocowej będzie się zmieniać. O jej wysokości na kolejny rok decyduje Urząd Regulacji Energetyki w terminie do 30 września każdego roku bieżącego. Urzędnicy będą podawać także godziny szczytowego zapotrzebowania na moc. Można się zatem spodziewać, że koszty związane z opłatą mocową dla firm i odbiorców indywidualnych będą w kolejnych latach rosnąć.

W przypadku gospodarstw domowych wysokość opłaty mocowej zależna jest od rocznego zużycia energii. Obowiązujące stawki wahają się od kilku do kilkunastu zł brutto za miesiąc.

Gospodarstwa domowe zapłacą miesięcznie:  

• 2,30 zł miesięcznie przy zużyciu mniejszym niż 500 kWh rocznie, 

• 5,51 zł miesięcznie przy zużyciu od 500 kWh do 1200 kWh rocznie, 

• 9,19 zł miesięcznie przy zużyciu powyżej 1200 kWh do 2800 kWh rocznie,

• 12,87 zł miesięcznie przy zużyciu powyżej 2800 kWh rocznie.

Im więcej prądu zużywają domownicy w danym gospodarstwie, tym stawka za opłatę mocową może być większa. Biorąc pod uwagę przeciętne zużycie prądu w gospodarstwie domowym, opłata mocowa w skali rocznej wyniesie ok. 100-150 zł.

W przypadku gospodarstw domowych, na wysokość opłaty mocowej nie mają wpływu godziny ani dni, podczas których pobierany jest prąd. Jest to natomiast kluczowym aspektem w przypadku firm, o czym piszemy w kolejnym akapicie tego artykułu.

Opłata mocowa pobierana jest również od:

• odbiorców końcowych przyłączonych bezpośrednio do sieci przesyłowej,

• operatorów systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego,

• przedsiębiorstw energetycznych wytwarzających energię elektryczną przyłączonych bezpośrednio do sieci przesyłowej,

• przedsiębiorstw energetycznych wykonujących działalność gospodarczą w zakresie przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej.

W przypadku osób prywatnych podatek mocowy nie jest szczególnie wysoki. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja dla firm, dla których wprowadzenie nowej opłaty znacznie zwiększy wysokość rachunków za energię elektryczną. Urząd Regulacji Energetyki nie narzuca w tym zakresie ryczałtowych opłat, a koszty naliczane są na podstawie zużycia energii w tzw. godzinach szczytu. W efekcie blisko 80% kosztów opłaty mocowej będzie pokrywane właśnie przez firmy.

Opłata mocowa dla firm wynosi 0,0762 zł za każdą kWh (czyli 76,20 zł/MWh) pobraną w wybranych godzinach doby, przypadających na szczytowe zużycie mocy w systemie, między 7:00 a 22:00 w dni robocze od poniedziałku do piątku. 

W przypadku firm, w tym przedsiębiorstw produkcyjnych i przetwórczych, które bardzo często zużywają olbrzymie ilości prądu, dopłata roczna może wynieść kilkadziesiąt czy nawet kilkaset tysięcy złotych. Dla przykładu, niewielka firma przy zużyciu rocznym na poziomie 50 MWh musi liczyć się z dodatkowym wydatkiem w postaci opłaty mocowej w wysokości prawie ok. 4000-5000 zł. Jednak już duże przedsiębiorstwo przy zużyciu rocznym 1000 MWh na samą opłatę mocową wyda blisko 1 milion złotych.

Zarówno indywidualni, jak i biznesowi odbiorcy energii elektrycznej, mogą zauważyć wzrost cen prądu. Szczególnie jednak na wprowadzeniu opłaty mocowej ucierpieli przedsiębiorcy, dla których oznacza ona wzrost cen za energię nawet o 10-15% w stosunku do roku 2020.

Opłata kogeneracyjna, która jeszcze w 2020 roku wynosiła 0,0139 zł za 1 kWh (1,39 zł/MWh), w 2021 roku zmalała do zera i pozostaje zniesiona w 2024 roku.

O ile dla użytkowników prywatnych opłata mocowa nie będzie stanowiła dużego obciążenia - mimo że zauważą oni wzrost rachunków za prąd, o tyle w przypadku firm znacznie podniesie koszty prowadzenia działalności. 

Choć opłata mocowa jest doliczana do energii elektrycznej, to jednak nie każdy zdaje sobie sprawę o jej istnieniu. Na szczęście jej wysokość jest różna, a co najważniejsze - w wielu przypadkach można znacznie ją obniżyć, a nawet zupełnie jej uniknąć. Ograniczenie wysokości lub całkowite zwolnienie z opłaty mocowej przysługuje osobom lub firmom korzystającym z odnawialnych źródeł energii.

Najlepszym ze sposobów na zmniejszenie opłat za energię elektryczną jest niezależność od sieci energetycznej dystrybutora. Można ją uzyskać stosując panele fotowoltaiczne. Inwestycja ta zwraca się zdecydowanie szybciej w sytuacji takiej jak, teraz gdy ceny prądu stale rosną. Biorąc pod uwagę prognozy ekspertów, które przewidują dalsze wzrosty cen, możemy spodziewać się, że coraz więcej firm i klientów indywidualnych zdecyduje się oszczędzać na rachunkach dzięki fotowoltaice dla domu lub firmy.

Wykorzystywanie prądu pozyskiwanego w sposób naturalny, pozwala znacznie obniżyć tradycyjne zużycie energii elektrycznej pochodzącej od dostawcy. Tym samym można uniknąć zapłaty pieniędzy za ustawę mocową lub obniżyć jej kwotę.

Panele fotowoltaiczne przekształcają energię słoneczną na energię elektryczną, dostarczając prąd stały, który następnie - za pomocą inwertera nazywanego też falownikiem - jest przekształcany w prąd zmienny. Energia produkowana przez panele fotowoltaiczne powstaje w ciągu dnia - w godzinach, gdy są wyeksponowane na działanie promieni słonecznych. Tym sposobem obecność systemu PV ogranicza pobór energii z sieci w godzinach szczytu, w których to liczona jest opłata mocowa dla firm. Produkcja własnej energii elektrycznej pozwala zmniejszyć tym samym opłatę mocową. W przypadku firm coraz większą popularnością cieszą się też magazyny energii, pozwalające im na samodzielne magazynowanie wyprodukowanego w panelach PV prądu.

Inwestycja w fotowoltaikę dla domu również niesie za sobą dodatkowe korzyści. Każdy właściciel systemu produkującego energię ze słońca jest traktowany jako prosument. W efekcie może magazynować nadwyżki energii w sieci i odbierać je na zasadzie net-meteringu.

Za inwestycją w fotowoltaikę przemawiają nie tylko rosnące ceny prądu, ale i programy dofinansowań, z których mogą skorzystać zainteresowani OZE. Kluczowym z nich jest program Mój Prąd.

Zakup i montaż instalacji fotowoltaicznych ze względu na możliwość zostania prosumentem to dla wielu osób kusząca wizja. Zwłaszcza z uwagi na system opustów, zgodnie z którym za każdy 1 kWh przekazany do sieci dystrybucyjnej można odebrać z niej bez opłat do:

• 0,8 kWh przy instalacjach o mocy do 10 kWp,

• 0,7 kWh przy fotowoltaice o mocy powyżej 10 kWp.

Umiejętnie dobrana i prawidłowo zamontowana instalacja fotowoltaiczna nie tylko zaspokaja zapotrzebowanie energetyczne danego budynku, ale także generuje nadwyżki energii, które oddawane są do sieci elektroenergetycznej. 

Instalacja fotowoltaiczna, która zdoła całkowicie pokryć zapotrzebowanie gospodarstwa domowego lub firmy na energię elektryczną, nie będzie wymagała uiszczania opłaty mocowej. Jeśli jednak dzięki instalacji PV osiągnięta zostanie jedynie częściowe zapotrzebowanie energetyczne, 

opłata mocowa będzie naliczona w ograniczonym zakresie. 

Obowiązujący od początku 2021 roku podatek mocowy powoduje, że za odbiór od dystrybutora nadmiaru wyprodukowanej energii, naliczana jest dodatkowa opłata. Prosumenci, tak samo jak regularni odbiorcy energii elektrycznej z sieci, są bowiem zobligowani do tego, by uiszczać opłatę mocową, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Klimatu i Środowiska. Przedstawiciele ministerstwa podkreślają, że objęcie prosumentów opłatą wynika z faktu, że obowiązuje ona wszystkich odbiorców, w tym prosumentów, którzy zgodnie z ustawą o OZE stanowią grupę odbiorców końcowych pobierających energię, jednocześnie ją wytwarzając.

Prosumentów obowiązuje w tym zakresie ten sam podział stawek, co dla osób fizycznych, które nie korzystają z fotowoltaiki. Z tą jedyną różnicą, że wysokość podatku wyliczana jest na podstawie ilości kWh z oddanej nadwyżki, a nie zaś łącznie przekazanej i zużywanej na bieżąco energii elektrycznej w ciągu roku. To, ile wyniesie opłata mocowa dla prosumentów, zależy zatem od 

efektywności eksploatowanej przez nas instalacji fotowoltaicznej. Niedopasowany do zapotrzebowania energetycznego system może przyczyniać się do ponoszenia opłaty mocowej w znaczącej wysokości.

Chociaż prosumenci ponoszą opłatę mocową, to mogą zmniejszyć jej wysokość. W jaki sposób? Decydując się na instalację typu off-grid, która w przeciwieństwie do systemu on-grid, który zakłada, że nadprodukcja energii trafi do zakładu energetycznego, polega na magazynowaniu nadwyżek wyprodukowanej energii elektrycznej w akumulatorach. Zwolenie z obowiązku opłaty mocowej wynika w tym przypadku z braku umowy pomiędzy w pełni niezależnym energetycznie prosumentem, który przechowuje nadwyżki wytworzonego przez siebie prądu w magazynie, a sprzedawcą, czyli zakładem energetycznym. 

Zakup akumulatorów, choć daje autonomiczność i pozwala uniknąć opłaty mocowej, jest jednak dość kosztowny. One same wymagają też przechowywania w przeznaczonym do tego pomieszczeniu.

Oprócz fotowoltaiki istnieją jeszcze dodatkowe sposoby, z których mogą skorzystać obciążone opłatą mocową przedsiębiorstwa. Należą do nich:

• zmiana godzin poboru energii - dla przypomnienia, opłata mocowa jest naliczana w dni powszednie, w godzinach od 7:00 do 22:00. Wysokość opłaty mocowej można zatem obniżyć poprzez przeorganizowanie procesów przedsiębiorstwa. Jest to możliwe zwłaszcza w zakresie czynności zautomatyzowanych, do których nie jest wymagana obecność pracowników. 

• podniesienie efektywności energetycznej - drugim ze sposobów na obniżenie opłaty mocowej są inwestycje. Rekuperacja, docieplenie pomieszczeń, zakup pomp grzewczych czy wymiana urządzeń na energooszczędne mogą przyczynić się do obniżenia zużycia prądu, a tym samym do obniżenia opłaty mocowej. 

• montaż inteligentnych systemów zarządzania energią - dzięki nim przedsiębiorstwa mogą w prosty sposób sterować wszystkimi urządzeniami w firmie, a przez to oszczędzać prąd. Nowoczesne systemy gromadzą i analizują dane wewnętrzne, jak i zewnętrzne, w tym warunki pogodowe, dopasowując działania sprzętów tak, by były jak najbardziej energooszczędne. 

Nowa opłata, czyli tzw. opłata mocowa, ma przyczynić się do: 

• utrzymania bezpieczeństwa energetycznego, 

• zmniejszenia ryzyka pojawienia się problemu zaspokojenia potrzeb na prąd w szczytowych okresach, czyli tzw. blackoutu. 

Środki pozyskane z opłaty mocowej mają być przeznaczone na budowę nowych elektrowni oraz modernizację i utrzymanie już istniejących, starych jednostek wytwórczych.

Opłatą mocową objęci zostali zarówno odbiorcy prywatni, jak i przedsiębiorstwa. Podatek pobierany jest przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne. Wysokość opłaty mocowej i sposób jej naliczania zależny jest od tego, czy jesteśmy osobą fizyczną, czy też rozliczamy się jako przedsiębiorstwo bądź czy przysługuje nam system opustów z racji bycia prosumentem (tzw. net-metering).

Jednymi z wielu korzyści wynikających z montażu instalacji fotowoltaicznej jest możliwość oszczędzania na rachunkach za energię elektryczną oraz uniezależnienie od podwyżek cen za prąd. Za inwestycją w fotowoltaikę przemawia też wprowadzona z początkiem roku opłata mocowa. Posiadacze instalacji fotowoltaicznych, korzystając z energii słonecznej, będą pobierać mniej prądu od sieci dystrybucyjnej, co pozwoli im na ograniczenie wysokości nowej opłaty. A ta, jak przedstawiliśmy w tym artykule, może być szczególnie dotkliwa zwłaszcza dla firm. 

To wszystko sprawia, że dziś, po wprowadzeniu nowego podatku, który zostanie z nami na długie lata, fotowoltaika na dachu lub gruncie - w domu, firmie lub gospodarstwie rolniczym, jest jeszcze bardziej opłacalna niż kiedykolwiek wcześniej. Umiejętnie zaprojektowana i zamontowana pozwoli obniżyć rachunki za prąd, a także zredukować lub całkowicie wyeliminować nową opłatę.

Masz pytania? Potrzebujesz więcej informacji? Skontaktuj się z nami